Oδοιπορικό στα παράλια της αλησμόνητης Μ. Ασίας

.... "Άνθρωποι και Φύση πάνω από τα κέρδη"


Σάββατο 15 Οκτωβρίου 2016

Οχτώ τρόποι με τους οποίους σπαταλάτε τη ζωή σας

Έτσι σπαταλάμε τη ζωή μας.
Μαθήματα ζωής για μας και τα παιδιά μας,

Μια από τις πιο δύσκολες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στη ζωή είναι απλά να την ζούμε στο έπακρο – να είμαστε παρόντες, εκείνη ακριβώς την στιγμή, ασχέτως του πού βρισκόμαστε. 
Πολλές φορές αποσπόμαστε άσκοπα με οτιδήποτε: φαγητό, ποτό, ψώνια, τηλεόραση, κίτρινο τύπο, κοινωνικά δίκτυα, βιντεοπαιχνίδια, κινητά τηλέφωνα, iPod κλπ.- στην ουσία όσα μας κρατούν από το να είμαστε πλήρως παρόντες την δεδομένη στιγμή.


Εργαζόμαστε ψυχαναγκαστικά, κάνουμε αναγκαστική άσκηση και αναγκαστικές σχέσεις, για να δραπετεύσουμε από τους εαυτούς μας και από την πραγματικότητα του να ζεις. Πολλοί από εμάς θα έφταναν πολύ μακριά μέσα σε σχέσεις, μόνο για να αποφύγουν το συναίσθημα της μοναξιάς σε ένα περιβάλλον χωρίς περισπασμούς. 
Έτσι, υποκύπτουμε στο να συναναστρεφόμαστε με οποιονδήποτε, ώστε να αποφύγουμε να νιώσουμε απομονωμένοι. 
Γιατί το να μείνουμε μόνοι σημαίνει ότι πρέπει να έρθουμε αντιμέτωποι με τα αληθινά μας συναισθήματα: φόβο, άγχος, ευτυχία, θυμό, χαρά, πικρία, απογοήτευση, προσδοκία, λύπη, ενθουσιασμό, απόγνωση κλπ.
Και δεν έχει καμία σημασία αν τα συναισθήματα μας είναι θετικά ή αρνητικά- είναι έντονα και εξουθενωτικά, και γι’ αυτό προτιμάμε να νιώθουμε περισσότερο μουδιασμένοι. Το συμπέρασμα είναι ότι κάθε ένας από εμάς είναι εθισμένος, είμαστε εθισμένοι στο να αποφεύγουμε τους εαυτούς μας. Η αναγνώριση αυτής της εξάρτησης είναι το πρώτο βήμα για την θεραπεία της. Συνεπώς, ξεκινήστε σήμερα με το να παρατηρείτε απλά με περιέργεια και χωρίς επικριτική διάθεση, όλους τους τρόπους με τους οποίους αποφεύγετε να είστε απόλυτα παρόντες την κάθε μικρή στιγμή που αποκαλούμε απλά ζωή.

Οκτώ λόγοι για τους οποίους χάνετε την ευκαιρία να ζήσετε πραγματικά

1. Φοβάστε ότι χάνετε κάτι
Αν νιώθετε αγχωμένοι και νευρικοί, επειδή συνεχώς πιστεύετε ότι χάνετε κάτι που συμβαίνει κάπου αλλού, να ξέρετε ότι δεν είστε οι μόνοι. 
Όλοι νιώθουμε το ίδιο ορισμένες φορές. Αλλά πρέπει να σας διαβεβαιώσω ότι ακόμα και αν τρέχατε παντού για να κάνετε τα πάντα, ακόμα και αν ταξιδεύατε σε όλο τον κόσμο και ήσασταν συνέχεια διαθέσιμος, εργαζόσασταν και διασκεδάζατε όλο το βράδυ χωρίς ύπνο, και πάλι δεν θα μπορούσατε να τα κάνετε όλα.
Πάντα θα υπάρχει κάτι που θα χάνετε. Επομένως, θα ήταν καλό να απελευθερωθείτε από αυτή την σκέψη και να συνειδητοποιήσετε ότι έχετε ο,τι χρειάζεστε την δεδομένη στιγμή. Το καλύτερο στη ζωή δεν βρίσκεται συνεχώς κάπου αλλού· είναι ακριβώς εκεί που βρίσκεστε, αυτή τη στιγμή. 
Γιορτάστε το ίσως όχι και τόσο ασήμαντο γεγονός ότι είστε ζωντανός αυτή τη στιγμή και ότι αυτό που είστε είναι απολύτως τέλειο. Πάρτε μια βαθιά ανάσα, χαμογελάστε και παρατηρήστε πόσο υπέροχο είναι αυτό.

2. Αποφεύγετε τον πόνο και την ήττα
Χωρίς να θέλουμε να σας μαρτυρήσουμε το τέλος, όλα θα πάνε καλά- απλά πρέπει να μάθετε πρώτα ένα ή δύο μαθήματα. Μην τρέχετε μακριά από τις πραγματικότητες της παρούσας στιγμής. 
Ο πόνος και η ήττα που περιλαμβάνονται σε αυτή είναι απαραίτητα στοιχεία για την μακροχρόνια εξέλιξη. Θυμηθείτε, υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στο να συναντάμε ήττες στον δρόμο μας και στο να νικηθούμε εξ ολοκλήρου. 
Τίποτα δεν θα μας αφήσει, μέχρι να μας διδάξει αυτό που χρειάζεται να μάθουμε, ώστε να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα.

3. Αρνείστε να αφήσετε κάτι που έχει τελειώσει
Κάποιοι από εμάς ξοδεύουμε ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας, ανακαλώντας συνεχώς παρελθοντικές αναμνήσεις, τις οποίες αφήνουμε να κατευθύνουν την πορεία του παρόντος μας. 
Μην χάνετε τον καιρό σας, προσπαθώντας να ζήσετε σε άλλο χρόνο και τόπο. Αφήστε το παρελθόν να φύγει. Πρέπει να αποδεχτείτε το τέλος, ώστε να ξεκινήσετε το χτίσιμο κάτι νέου. 
Γι’ αυτό κλείστε κάποιες παλιές ανοιχτές πόρτες σήμερα. Όχι λόγω περηφάνιας, ανικανότητας ή εγωισμού, αλλά απλά επειδή έχετε περάσει το κατώφλι τους ήδη μια φορά στο παρελθόν και συνειδητοποιήσατε ότι δεν οδηγούν πουθενά.

4. Επαναλαμβάνετε στον εαυτό σας μια αυτό-αυτοκαταστροφική ιστορία
Αν επαναλαμβάνουμε συνεχώς μια ιστορία στο κεφάλι μας, στο τέλος καταλήγουμε να πιστεύουμε αυτή την ιστορία και να την ενστερνιζόμαστε- ασχέτως του αν μας ενδυναμώνει ή όχι. 
Οπότε πρέπει να αναρωτηθείτε: τελικά η ιστορία αυτή σας βοηθά να προχωρήσετε; Μην στριφογυρνάτε επίμονα στο μυαλό σας τα λάθη, το βάρος τους μπορεί να συντρίψει τις δυνατότητες του παρόντος σας. 
Αντιθέτως, τοποθετείστε τα ως βάση και χρησιμοποιήστε τα για να βλέπετε από πιο ψηλά τον ορίζοντα. Θυμηθείτε, όλα τα πράγματα είναι δύσκολα πριν γίνουν εύκολα. Αυτό που έχει περισσότερη σημασία είναι αυτό που ξεκινάτε τώρα, στο παρόν.

5. Προσπαθείτε να προσαρμοστείτε με το να γίνεστε κάποιοι άλλοι
Η πιο σκληρή μάχη που πρόκειται ποτέ να δώσετε είναι η μάχη του να είστε ο εαυτός σας, ακριβώς όπως είστε αυτή τη στιγμή. Δεν θα μπορέσουμε να βρούμε τους εαυτούς μας, αν πάντα ψάχνουμε ή μεταμορφωνόμαστε σε κάποιον άλλο. 
Σε αυτό τον τρελό κόσμο, που προσπαθεί να μας κάνει όλους ίδιους, βρείτε το κουράγιο να συνεχίσετε να είστε ο υπέροχος εαυτός σας. 
Κρατείστε τον δικό σας τύπο ομορφιάς, με τον τρόπο που μόνο εσείς ξέρετε.

6. Η εικόνα στο κεφάλι σας για το πώς θα έπρεπε να είναι
Αυτό που συνήθως μας καταστρέφει περισσότερο στη ζωή είναι η εικόνα στο κεφάλι μας για το πώς θα έπρεπε να είναι τα πράγματα. 
Παρόλο που κάθε καλό πράγμα έχει ένα τέλος, στη ζωή κάθε τέτοιο τέλος είναι απλά μια νέα αρχή. Η ζωή συνεχίζεται- όχι πάντα με τον τρόπο που την έχουμε οραματιστεί. 
Θυμηθείτε, συνήθως δεν μπορούμε να επιλέξουμε την μουσική που η ζωή παίζει για εμάς, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε πώς θα την χορέψουμε.

7. Επιπλήττετε τον εαυτό σας για το ότι δεν είστε τέλειοι
Μην είστε τόσο σκληροί με τον εαυτό σας. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι πρόθυμοι να κάνουν αυτό αντί για εσάς. Βάλτε τα δυνατά σας και αφήστε τα υπόλοιπα. 
Πείτε στον εαυτό σας: «Κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ με αυτό που έχω την δεδομένη στιγμή. Και αυτό είναι ο,τι μπορώ να προσδοκώ από κάποιον, συμπεριλαμβανομένου και εμένα». 
Αγαπήστε τον εαυτό σας και να είστε περήφανοι για τις πράξεις σας, ακόμα και για τα λάθη σας. Επειδή ακόμα και τα λάθη σημαίνουν ότι προσπαθείτε.

8. Περιμένετε, και μετά περιμένετε κι άλλο
Σταματήστε την αναμονή για το αύριο, το σήμερα δεν θα επιστρέψει. Δεν έχει σημασία τι έχετε κάνει στο παρελθόν. 
Δεν έχει σημασία πόσο πεσμένος ή ανάξιος νιώθετε τώρα. Το απλό γεγονός ότι ζείτε σας κάνει άξιους. Η ζωή είναι πολύ σύντομη για δικαιολογίες. Μην συμβιβάζεστε. Μην είστε αναβλητικοί. 
Ξεκινήστε σήμερα κάνοντας ένα θαρραλέο βήμα μπροστά. Αν δεν είστε απολύτως σίγουροι για το ποιο δρόμο να πάρετε, είναι πάντα σοφό να ακολουθήσετε την καρδιά σας.

Κυριακή 28 Αυγούστου 2016

FACEBOOK, τί τρέλα είναι αυτή;

   ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ // ΑΠΟΨΕΙΣ   




Το Facebook είναι ένα δεύτερο »στάδιο του καθρέφτη», όπως αυτό που ο Lacan ισχυρίζεται ότι το παιδί περνάει σε ηλικία 6-18 μηνών, κατά τη συγκρότηση του φαντασιακού, όμως όχι »πριν» την εδραίωση του Συμβολικού, αλλά »μετά» την αποδυνάμωση του Συμβολικού. Το υποκείμενο ταυτίζεται με την εικόνα του εαυτού του και αλλοτριώνεται λόγω της απόστασής του από αυτήν. Παλιμπαιδισμός, αυτονόμηση της εικόνας, παιγνιώδης διάθεση και trolling μέχρι τελικής πτώσεως με απενοχοποίηση του υποκειμένου απέναντι στο Πραγματικό (των tanks και των θανάτων, όπως είδαμε τώρα με την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία) στο όνομα μιας συμβολικής ανταλλαγής μηνυμάτων επιθυμίας. Το »στάδιο του καθρέφτη» για τον Lacan επιφέρει τη »ναρκισσιστική αλλοτρίωση στην εικόνα του εαυτού». 
Το υποκείμενο του ασυνειδήτου πάντα και ανεπανόρθωτα διαφέρει από το ιδεώδες Εγώ, την εικόνα του Εγώ, και η τεχνολογική παραγωγή από το facebook μυριάδων status, εικόνων, memes, σε μια ατέλειωτη »διαλεκτική της αναγνώρισης» από τους δεκάδες, στα λακανικά, »μικρούς άλλους» (φαντασιακούς, εικονικούς άλλους), δεν είναι παρά μια ατέλειωτη παραγωγή προσπαθειών να επιλυθεί αυτή η θεμελιώδης, ναρκισσιστική »αλλοτρίωση», και να ταυτιστεί το υποκείμενο με το ιδεώδες Εγώ. Αυτό συμβαίνει γιατί το Συμβολικό (η Θρησκεία, η Ιδεολογία, κ.ο.κ), είναι πια λιγότερο αποτελεσματικό να απαντήσει στο αίνιγμα της επιθυμίας των υποκειμένων. Η αποδυνάμωση της συμβολικής αποτελεσματικότητας, πρέπει να εξηγηθεί από την άνοδο του φετιχισμού του χρήματος-κεφαλαίου στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό, που αιχμαλωτίζει την επιθυμία σε ένα χειροπιαστό αντικείμενο που κυκλοφορεί και είναι το γενικό ισοδύναμο κάθε επιθυμίας (χρήμα-φετίχ), αποσυνδέοντας την επιθυμία  από ιδεολογικές αφαιρέσεις που μοιάζουν να μην προσφέρουν καμία εγγύηση ικανοποίησής της. 

Χωρίς πολλές εξηγήσεις, 7 γρήγορα σημεία

1. Ο κλασικός μαρξισμός δεν διαθέτει μια θεωρία του υποκειμένου, που να διακρίνει τουλάχιστον σε: α) τη διάσταση του Πραγματικού του σώματος μες στον κόσμο β) τη διάσταση του (Εικονο)Φαντασιακού, την οπτικοακουστική και ευρύτερα αισθητηριακή αντανάκλαση του υποκειμένου στην εικόνα του εαυτού του, που συγκροτεί το (ιδεώδες) Εγώ, και την εικόνα των άλλων (αντικειμένων, ανθρώπων) γ) τη διάσταση του Συμβολικού, τη σχέση του υποκειμένου με τους πολιτισμικούς κώδικες σημαινόντων και το ιδεώδες του Εγώ (το Υπερεγώ του Νόμου, των κανόνων κλπ). Ωστόσο, υπάρχει στον κλασικό μαρξισμό μια σπερματικά ανεπτυγμένη θεωρία της ιδεολογίας, και μια ακόμα λιγότερο ανεπτυγμένη θεωρία του φετιχισμού του εμπορεύματος/χρήματος-και οι δύο αφορούν τη δόμηση του υποκειμένου. Είναι ίσως περιττό να επισημάνει κανείς πως στο ζήτημα του υποκειμένου ηττήθηκαν οι πρώιμες σοσιαλιστικές επαναστάσεις, από την καπιταλιστική επιθυμία. 
2. Μετά τη διακήρυξη του »τέλους των ιδεολογιών» (βλ. και παρακάτω, σημείο 3), τοπολογικά το υποκείμενο μετατοπίζεται σταδιακά από το διάστημα ανάμεσα στο Συμβολικό και το Εικονοφαντασιακό, στο διάστημα ανάμεσα στο Εικονοφαντασιακό και το Πραγματικό του σώματος. Η προσέλκυση στο facebook εκατομμυρίων νέων χρηστών το χρόνο, που ανήκουν και στην »παλιά» και στη »νέα» εργατική και καταναλωτική βάρδια, δείχνει πως αυτό που συμβαίνει, είναι κάτι βαθύτερο από μια επιφανειακή περιήγηση στο διαδίκτυο. 
3. Το Facebook είναι ένα δεύτερο »στάδιο του καθρέφτη», όπως αυτό που ο Lacan ισχυρίζεται ότι το παιδί περνάει σε ηλικία 6-18 μηνών, κατά τη συγκρότηση του φαντασιακού, όμως όχι »πριν» την εδραίωση του Συμβολικού, αλλά »μετά» την αποδυνάμωση του Συμβολικού. Το υποκείμενο ταυτίζεται με την εικόνα του εαυτού του και αλλοτριώνεται λόγω της απόστασής του από αυτήν. Παλιμπαιδισμός, αυτονόμηση της εικόνας, παιγνιώδης διάθεση και trolling μέχρι τελικής πτώσεως με απενοχοποίηση του υποκειμένου απέναντι στο Πραγματικό (των tanks και των θανάτων, όπως είδαμε τώρα με την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία) στο όνομα μιας συμβολικής ανταλλαγής μηνυμάτων επιθυμίας. Το »στάδιο του καθρέφτη» για τον Lacan επιφέρει τη »ναρκισσιστική αλλοτρίωση στην εικόνα του εαυτού». Το υποκείμενο του ασυνειδήτου πάντα και ανεπανόρθωτα διαφέρει από το ιδεώδες Εγώ, την εικόνα του Εγώ, και η τεχνολογική παραγωγή από το facebook μυριάδων status, εικόνων, memes, σε μια ατέλειωτη »διαλεκτική της αναγνώρισης» από τους δεκάδες, στα λακανικά, »μικρούς άλλους» (φαντασιακούς, εικονικούς άλλους), δεν είναι παρά μια ατέλειωτη παραγωγή προσπαθειών να επιλυθεί αυτή η θεμελιώδης, ναρκισσιστική »αλλοτρίωση», και να ταυτιστεί το υποκείμενο με το ιδεώδες Εγώ. Αυτό συμβαίνει γιατί το Συμβολικό (η Θρησκεία, η Ιδεολογία, κ.ο.κ), είναι πια λιγότερο αποτελεσματικό να απαντήσει στο αίνιγμα της επιθυμίας των υποκειμένων. Η αποδυνάμωση της συμβολικής αποτελεσματικότητας, πρέπει να εξηγηθεί από την άνοδο του φετιχισμού του χρήματος-κεφαλαίου στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό, που αιχμαλωτίζει την επιθυμία σε ένα χειροπιαστό αντικείμενο που κυκλοφορεί και είναι το γενικό ισοδύναμο κάθε επιθυμίας (χρήμα-φετίχ), αποσυνδέοντας την επιθυμία  από ιδεολογικές αφαιρέσεις που μοιάζουν να μην προσφέρουν καμία εγγύηση ικανοποίησής της. 
4. Η σύγχυση ιδεώδους Εγώ και υποκειμένου, οδηγεί αντικειμενικά σε μια κανονικοποιημένη »τρέλα» σύγχυσης των ορίων πραγματικού και φαντασιακού, του εγώ και του άλλου. Παραφράζοντας τον Lacan όπως αναλύει το παραλήρημα του δικαστή Schreber, ενώ η μορφή του Facebook είναι φαντασιακή, η δυναμική του είναι η παραληρηματική, ψυχωτική. Πίσω από τις εικονικές μορφές, στο facebook βρισκόμαστε ανάμεσα στην παράνοια της προσπάθειας να εξασφαλιστεί μια ισχυρή ταυτότητα μέσα στο χάος των διαφορετικών, ανταγωνιστικών και καταδιωκτικών εικονικών περσόνων (στη ναρκισσιστική αλλοτρίωση εναλλάσσεται η αγάπη και το μίσος για το αδελφικό και το όμοιο με τον εαυτό, αφού η δύναμη που καταλύει τα όρια μπορεί να με ολοκληρώνει με τη μορφή της αγάπης ή να με καταδιώκει παραβιάζοντάς με και να μου προξενεί μίσος), και στη σχιζοφρενοποίηση της κατάλυσης των ορίων της εικονικής περσόνας με το πραγματικό σώμα, και των εικονικών περσόνων μεταξύ τους. Μερικοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι αυτή η διαπίστωση περί ψυχωτικών προεκτάσεων έχει κλινική ισχύ http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2318771/Facebook-causes-psychotic-episodes-delusions-claims-study.html. Αυτό που μας ενδιαφέρει, ωστόσο, δεν είναι η »διάγνωση» της τρέλας, όσο τα δομικά χαρακτηριστικά του facebook που μορφολογικά είναι παραληρηματικά. 
5. O ναρκισσισμός δεν είναι η προσκόλληση σε ένα συμπαγές Εγώ, αλλά μια επένδυση libido στην εικόνα του εαυτού, κυνηγώντας τα likes της αναγνώρισης, άρα τελικά με τη διάχυση της libido, που υποτίθεται ότι επένδυε μόνο το Εγώ, σε έναν άπειρο κατακερματισμό της στους εκατοντάδες »μικρούς άλλους» που είναι τελικά συγκροτητικοί του ιδεώδους Εγώ. Όπως και στο μύθο του Νάρκισσου, η πλήρης απορρόφηση στην εικόνα-ιδεώδες του Εγώ οδηγεί στην καταστροφή, καθώς η καταβύθιση στην εικόνα που βρίσκεται αναγκαστικά σε απόσταση από αυτό που υποτίθεται ότι εικονίζει, οδηγεί σε ένα γκρέμισμα στο ενδιάμεσο κενό. Μόνο ο άνθρωπος έχει τέτοια εμμονή με την εικόνα, από το στυλ και το ρουχισμό μέχρι το facebook, γεγονός που εκφράζει τη διαλεκτική της αυτοσυντήρησης με την »ενόρμηση του θανάτου», την τάση του ανθρώπινου να αρνείται και να υπερβαίνει το φυσικά δοσμένο και βιολογικά προκαθορισμένο, έχοντας ως μέσο την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Κάθε είδος πίστης σε μια Ιδέα, κάθε καθήλωση σε μια εικόνα αλλά και κάθε εθισμός, δείχνει πως ο άνθρωπος μπορεί να τραβήξει την πορεία αυτή ως το τέρμα, μέχρι το βιολογικό του θάνατο, που δεν είναι παρά η άλλη όψη της ανθρώπινης υπέρβασης των φυσικών ορίων της σωματικής ύπαρξης, μέσω της κοινωνικής παραγωγής-η κοινωνικοποίηση της φύσης παρέχει μέσα καταστροφής της ή και χειραφέτησης από αυτήν. Το facebook αποτελεί μια τέτοια μορφή τεχνολογικά διαμεσολαβημένης κοινωνικοποίησης της φαντασιακά συγκροτημένης ταυτότητας και μερικής υπέρβασης των φυσικών-σωματικών συντεταγμένων της, που δεν παύει ποτέ να έχει, βέβαια, ένα συγκεκριμένο πραγματικό, οργανικό σώμα (που τρώει, χέζει, εργάζεται) ως υλικό υποστήριγμα. 

6. Το ύστερο λακανικό πεδίο υιοθετεί τον όρο »ordinary psychosis» ( »κανονικόμορφη ψύχωση»), για να περιγράψει το »χάωμα» του υποκειμένου που από εξαίρεση έγινε ο κανόνας, με την αποδυνάμωση της (πατρικής) συμβολικής λειτουργίας και την εισβολή της τραυματικής σωματικής ηδονής/οδύνης στο χώρο του υποκειμένου. Υπάρχουν και άλλα θεωρητικά μοντέλα που προσπαθούν να περιγράψουν και κατανοήσουν ψυχαναλυτικά το σύγχρονο υποκείμενο, όπως ο »λόγος του καπιταλιστή», η »γενικευμένη διαστροφή», η θεωρία της »παλινδρόμησης» στα παιδικά προ-φαλλικά στάδια, .α.
Οι περισσότεροι που συμφωνούν με την έννοια της κανονικόμορφης (ή κοινότοπης) ψύχωσης, ισχυρίζονται πως η νέα ψύχωση δεν εκδηλώνει παραλήρημα, παρά μόνο σε εξαιρετικές συνθήκες, ενώ άλλοι ισχυρίζονται πως χαρακτηρίζεται από ένα διαρκές παραλήρημα νέου τύπου. Η νέα κλινική της κανονικόμορφης ψύχωσης, θα πρέπει να τοποθετηθεί σε σχέση με τις παραδοσιακές εκδοχές της παράνοιας, της σχιζοφρένειας, και της (ψυχωτικής) μελαγχολίας. 

7. Η κλινική της "κανονικόμορφης ψύχωσης" είναι αυτή που θα μας έδινε το στίγμα μιας ορθής χρήσης του Facebook, όπως και άλλων αναπόφευκτων στο προσεχές μέλλον εθισμών. Η ορθή αυτή χρήση, βέβαια, πλαισιώνεται από πολιτικούς σκοπούς, τόσο από καπιταλιστική, όσο και από αντικαπιταλιστική σκοπιά, μπροστά ίσως στη μεγαλύτερη αντίφαση της εποχής μας: Η αντίφαση ανάμεσα στις παραγωγικές σχέσεις του καπιταλισμού και τις παραγωγικές δυνάμεις που δημιουργεί, περιλαμβάνει και την αντίφαση ανάμεσα στην ιδιοκτησία και κατανομή του πλούτου, και τις επιθυμίες που παράγει ο καπιταλισμός και μπορεί ή δεν μπορεί να ικανοποιήσει. Καθώς, βασική παραγωγική δύναμη είναι ο άνθρωπος, και σκοπός της παραγωγής, είναι η κατανάλωση.
  Σε καιρό βαθιάς κρίσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, και ταυτόχρονης έκρηξης της παραγωγής επιθυμίας, τα πληττόμενα υποκείμενα είτε θα πνιγούν στην καταθλιπτική παράλυση και το παρανοϊκό μίσος σε έναν εμφύλιο μεταξύ τους, είτε θα τα διεκδικήσουν συλλογικά όλα, από τα θεμελιώδη αγαθά για τη σωματική τους ύπαρξη μέχρι το δικαίωμα στην απόλαυση του gaming. Ωστόσο, δίχως την συλλογική κατάκτηση της εξουσίας και του ελέγχου των κοινωνικών τεχνολογικών μέσων της απόλαυσής τους, θα βρεθούν, θα βρεθούμε, μπροστά στην τραγικά δυσάρεστη έκπληξη, στην καταστροφική κατάσταση που δεν μοιάζουμε ικανοί και ικανές να διαχειριστούμε, να ριχνόμαστε σε εμπόλεμη κατάσταση ή κατάσταση ακραίας φτώχειας εκεί που κυνηγάγαμε εικονικά Pokemon. 
__________
http://bestimmung.blogspot.gr/2016/07/facebook-7.html

Παρασκευή 19 Αυγούστου 2016

My River Party: Μη στρίψουν κανένα τσιγαριλίκι τα παιδιά και χαλάσει ο κόσμος


Η αστυνομία άγρυπνος φρουρός της τάξης έστησε μπλόκο νωρίς το απόγευμα, χθες, στην Καστοριά. Ήθελε, έλεγαν ευγενικά, να δουν αν τα αυτοκίνητα, τα παιδιά στα αυτοκίνητα που πήγαιναν στο River Party, κουβαλούσαν μαζί τους τίποτε απαγορευμένες ουσίες.
Αυτό είναι το πρόβλημά μας βλέπετε, αν κάποιοι φοιτητές «πιουν» ένα τσιγάρο σε ένα μουσικό φεστιβάλ. Είναι αστείο και συνάμα τραγικό, έτσι; Η ασφάλεια μίας κοινωνίας ενάντια σε ένα τσιγαριλίκι χασίς που φέρνει γύρα μία παρέα 20αρηδων και 25αρηδων σε κάποιο μουσικό φεστιβάλ. Ενώ θα έπρεπε να την ανησυχεί κατά τη γνώμη μου το ακριβώς αντίθετο, αν δεν συνέβαινε αυτή η γύρα. Εντάξει, τα λύσαμεόλα τα άλλα. Είναι να απορείς...
Μέσα στο River Party πάντως δεν έχω «πιάσει» τίποτε περίεργες μυρωδιές, οπότε ο έξω κόσμος μπορεί να κοιμάται ήσυχος (κι εμείς να συνεχίζουμε στο φεστιβάλ). Το αγαπημένο μου κατασκηνωτικό φεστιβάλ, το River.
Φέτος έχει διπλάσιο κόσμο από πέρυσι. Ευτυχώς, ευχάριστο. Παντού κατασκηνωτές,οργάνωση όπως πάντα πλήρης, διοργάνωση άψογη, όλα κυλούν μια χαρά στοΝεστόριο έστω κι αν την πρώτη μέρα παρουσιάστηκαν κάποια προβλήματα στον ήχο.
Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου ήταν χθες το μεγάλο όνομα (και ήταν καλός - δείτεΕΔΩ), σήμερα τη σκυτάλη παίρνουν κατά σειρά ο Αλκίνοος, ο Αγγελάκας και οΜάλαμας. Γεμάτο το πρόγραμμα και με πολλά ακόμα ονόματα, μικρότερα, πάω τώρα να δω τους Koza Mostra εδώ δίπλα (που κάθομαι και σας γράφω αυτές τις γραμμές).
Είναι καταπληκτικό το River Party, όσοι δεν έχετε έρθει ποτέ, χάνετε. Μοιάζει με τα μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού, σαν το Glastonbury σε μικρογραφία. Τρεις σκηνές διαθέτει φέτος, δύο κανονικές και μία πιο μικρούλα. Οι τιμές του είναι χαμηλές (2 ευρώ η μπύρα), η φάση αξίζει σε κάθε περίπτωση. Μέχρι και βουτιές κάνουν στο ποτάμι, οι περισσότεροι γυρίζουν με τα παρεό και τα μαγιό εδώ μέσα. Σας λέω, χάνετε...

Α, ναι: και το βράδυ έχει ψύχρα! Καίγεστε, εσείς;

Κυριακή 24 Ιουλίου 2016

«Γράμματα από τη Γερμανία» - έπειτα από 50 χρόνια

Της μετανάστευσης τα βάσανα

mikis theodorakis

Ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Φώντα Λάδη στη συναυλία του 1966
Ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Φώντα Λάδη στη συναυλία του 1966
«Γράμματα από τη Γερμανία» - έπειτα από 50 χρόνια
«Λες και ήταν χτες», που λέει το γνωστό τραγουδάκι. Και όμως πάνε πενήντα χρόνια από τότε που ο Φώντας Λάδης, νεοσσός τότε δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» (όπως κι ελόγου μου), συν ποιητής με ποιήματα που είχαν ήδη δημοσιευθεί στο περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης» (αμφότερα –εφημερίδα και περιοδικό– με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) και στίχους που είχε μελοποιήσει ο Μάνος Λοΐζος, έγραψε τον Μάρτιο του 1966 τα «Γράμματα από τη Γερμανία», που μελοποίησε έναν μήνα αργότερα ο Μίκης Θεοδωράκης.
Πρωτοειπώθηκαν στην μπουάτ «Εσπερίδες» από τον Γιώργο Ζωγράφο, που τα τραγούδησε για δύο συνεχείς βραδιές (1 και 2 Σεπτεμβρίου 1966) στην Α' Εβδομάδα Ελληνικής Μουσικής, στο υπαίθριο θέατρο Λυκαβηττού, υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, με τεράστια επιτυχία. Αυτό που άρεσε στα «Γράμματα», εκτός από τη μουσική, ήταν ο οξύς πολιτικός τους λόγος, το χιούμορ και η -ενοχλητική για κάποιους- αθυροστομία.
Τον καιρό εκείνο των ανακτορικών κυβερνήσεων των λεγόμενων αποστατών, τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη ήταν απαγορευμένα από τους δύο (δεν υπήρχε και τίποτ’ άλλο) ραδιοφωνικούς σταθμούς (το κρατικό ΕΙΡ και τη στρατιωτική ΥΕΝΕΔ), η δε κυκλοφορία τους σε δίσκο έπρεπε να έχει την έγκριση της Επιτροπής Ελέγχου, που ελλόχευε στο υπουργείο Προεδρίας, ειδικής στις απαγορεύσεις και τη λογοκρισία.
Οπότε, ούτε λόγος να κυκλοφορήσουν τα «Γράμματα», που βγήκαν ελεύθερα μετά την πτώση της χούντας, τo 1976, σε δύο εκδοχές: από τη ΜΙΝΟS με Γιώργο Ζωγράφο, Αννα Βίσση και Γιάννη Θωμόπουλο και από τη LYRA με Αφροδίτη Μάνου, Αντώνη Καλογιάννη και Γιάννη Συρρή.
…«Χυδαία»
Και τώρα ιδού, 50 έτη μετά, έχουν ξανά την τιμητική τους σε σειρά συναυλιών, με τον -πάντα επίκαιρο- γενικό τίτλο «Τραγούδια για τη Μετανάστευση και την Προσφυγιά», η πρώτη από τις οποίες θα δοθεί μεθαύριο Δευτέρα 9 μ.μ., με ελεύθερη είσοδο, στο Θέατρο Αττικού Αλσους, με τους Βασίλη Κορακάκη, Αφροδίτη Μάνου, Γιώργο Μεράντζα, Σοφία Παπάζογλου και Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Θα συνοδευτούν από προβολές ταινιών και μνήμες γνωστών τραγουδιών και άλλων ντοκουμέντων.
Δεν έγινε… αναίμακτα η πρώτη παρουσίαση των «Γραμμάτων» στον Λυκαβηττό το 1966. Ενοχλητικοί οι στίχοι για τους κρατούντες και πιο πολύ για την εφημερίδα «Ακρόπολις», ναυαρχίδα της λεγόμενης «εθνικοφρόνου παρατάξεως», οι στίχοι:
Στο καφενείο “Ελληνικό” / μαζευόμαστε τα βράδια, / πέντε – πέντε στα τραπέζια / και διαβάζουμε “Αυγή”, / “Βήμα”, “Νέα”, “Αλλαγή”. / Οποιος θέλει “Ακρόπολη” / κι είναι κάτι λίγοι, / τζάμπα τις μοιράζουνε, / ο Κοσμάς τις μάζεψε, / να ’χει να τυλίγει. 
(Oταν πάντως κυκλοφόρησε ο δίσκος, η «Ακρόπολη» είχε αντικατασταθεί από τη λέξη «χουντική»)
Εξαλλη η εν λόγω εφημερίδα με τίτλους όπως: «Εβδομάς χυδαίας μουσικής του αρχηγού των Λαμπράκηδων», «Αποδοκιμάζεται η χυδαία μουσική του Μίκη» (το αντίθετο, το θέατρο βούλιαξε από ενθουσιώδη πλήθη). Και ακόμα: «Υπάρχει θέμα διώξεως του Μίκη Θεοδωράκη» (δεν έγινε καμιά δίωξη).
Η εβδομάδα κύλησε με αμείωτη επιτυχία, καθώς ο συνθέτης θέλησε να τιμήσει το έργο και άλλων δημιουργών –οι περισσότεροι από τους οποίους παρίσταντο– του ρεμπέτικου, του λαϊκού, του έντεχνου: Βαμβακάρης, Παπαϊωάννου, Τσιτσάνης, Μητσάκης, Καλδάρας, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος, Λοΐζος, Λεοντής, Γλέζος.
Και ποιητές των οποίων είχαν μελοποιηθεί στίχοι: Σεφέρης, Ελύτης, Βάρναλης, Ρώτας, Ρίτσος, Γκάτσος, Λειβαδίτης, Χριστοδούλου, Μποστ, Καμπανέλλης, Περγιάλης, Θαλασσινός, Γιάννης Θεοδωράκης, Νεγρεπόντης, Λ. Παπαδόπουλος, Και με τραγουδιστές: Μπιθικώτσης, Μαρινέλλα, Φαραντούρη, Μητροπάνος, Πουλόπουλος, Ζωγράφος, Ροδά.
Και η Μελίνα
«Αυτή η Α' Εβδομάδα Ελληνικής Μουσικής μας δίνει φτερά. Νομίζω ότι ο λαός καθιέρωσε πια την εκδήλωση αυτή δια βοής», είπε στο τέλος της τελευταίας ημέρας ο Θεοδωράκης, και κατέγραψα στο σχετικό ρεπορτάζ της «Δημοκρατικής Αλλαγής». «Τώρα σκεφτόμαστε ήδη τη Β' Εβδομάδα».
Μεταξύ των θεατών ήταν και ο Ζυλ Ντασσέν με την πανέμορφη Μελίνα. «Πώς εδώ;» τη ρωτάω στο ίδιο ρεπορτάζ. «Φεύγω αύριο από την Ελλάδα, και για ανάμνηση την τελευταία μου βραδιά ήθελα να την περάσω εδώ, για να φύγω γεμάτη ακούγοντας “Ρωμιοσύνη”. Αυτό τα λέει όλα».
Την άλλη μέρα έφυγαν πραγματικά για τη Νέα Υόρκη, για το μιούζικαλ «Ιλια Ντάρλινγκ». Εκεί λίγους μήνες αργότερα τους βρήκε η δικτατορία, που ακύρωσε και τη Β’ Εβδομάδα Ελληνικής Μουσικής…
Στο πλαίσιο
Τι θα απογίνει η Βρετανία χωρίς Ευρωπαϊκή Ενωση και τι η Ευρωπαϊκή Ενωση χωρίς Βρετανία; Θέμα των αρμόδιων αναλυτών και της ίδιας της ζωής, διότι και οι αρμόδιες δημοσκοπήσεις έβγαζαν αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που προέκυψε.
Διάβασα ότι Σκοτία, Β. Ιρλανδία, Γιβραλτάρ, Λονδίνο -με τους νέους κυρίως ψηφοφόρους- ψήφισαν in, αλλά τελικά υπερίσχυσε το out, με κάποιους από τους ψηφοφόρους να έχουν μετανιώσει, ενώ και ο πρωθυπουργός, που είχε τη φαεινή ιδέα του δημοψηφίσματος, τώρα οδύρεται.
Εχω τη γνώμη, ως απλός καλλιτεχνικός συντάκτης, ότι οι ενήλικες κυρίως που ψήφισαν το out ζουν ακόμη στα χρόνια της Μεγάλης Βρετανίας (της Rule Britannia – Κυβέρνα Βρετανία!), με Αυστραλία, Καναδά, Ινδία, Κύπρο και άλλες αποικίες. Βάλτε και τον χλιδάτο θεσμό της βασιλείας, με τους καρποφόρους γόνους (άκου μεγαλειότατοι, πρίγκιπες και γαλαζοαίματοι στην Ευρώπη του 21ου αιώνα!), στο πιο άνετο, αποδοτικό και γκλαμουράτο επάγγελμα.
Ημείς οι Ελληνες δεν έχουμε, νομίζω, να θρηνήσουμε για την απώλεια ως εταίρου της Βρετανίας, η οποία μας έβλεπε πάντα ως υποτελείς.
Γνωστή η συμπεριφορά της στην Κατοχή, και στην Κύπρο, όπου, αφού πολέμησε λυσσαλέα την Ενωση και τους μαχητές της, άφησε, μολονότι εγγυήτρια δύναμη, την Τουρκία να μακελέψει και να καταλάβει το μισό νησί. Οπότε, πρόβλημά της τι θα πράξει από εδώ κι έπειτα (δεδομένου πάντως ότι πρόκειται για μια εύρωστη οικονομικά χώρα). Μ’ εμάς τι γίνεται…
ΚΑΙ… Γιατί όχι η ελληνική ως επίσημη ευρωπαϊκή γλώσσα τώρα που δοκιμάζεται η αγγλική; (Λέμε και καμιά κουταμάρα να κλείσει η στήλη.)
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Οταν η λογοκρισία… έσκιζε

_________________

Σάββατο 25 Ιουνίου 2016

Τα μυστικά μονοπάτια της Αθήνας

Πολύβουοι δρόμοι, εμπορικές οδοί, γραφικά σοκάκια και κρυφοί κήποι σας καλούν να ανακαλύψετε τα μυστικά μονοπάτια της Αθήνας


Πεζόδρομοι που σφύζουν από ζωή. Πολυτελή ξενοδοχεία, εξαιρετικά εστιατόρια με όλων των ειδών τις κουζίνες, καφέ που βγάζουν τα τραπεζάκια τους στους πεζόδρομους, εμπορικά κέντρα για ατέλειωτες ώρες shopping, αλλά και γραφικές παλιές αγορές, γκαλερί με εκθέσεις μοντέρνας τέχνης, art shops, παλαιοπωλεία. Για να απολαύσετε ό, τι συμβαίνει στην Αθήνα, θα πρέπει να ανακαλύψετε τις διαδρομές της:
Πανεπιστημίου-Βουκουρεστίου-Σταδίου-ΑμερικήςΤο «χρυσό τετράγωνο» του κέντρου της Αθήνας σήμερα σφύζει από ζωή, φιλοξενώντας ιστορικά καφέ, πολυτελή και επώνυμα καταστήματα, θέατρα και την υπέροχη σκεπαστή στοά Σπυρομήλιου.

Εκείνο που μάλλον δεν γνωρίζουν ούτε οι ίδιοι οι Αθηναίοι είναι ότι το πρώην Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής δημόσιων κτηρίων στην εποχή του Μεσοπολέμου, στην οθωμανική περίοδο στέγαζε τους βασιλικούς στάβλους, ενώ το 1923 στήθηκε εδώ τσίρκο με άγρια θηρία! Απέναντι από το εμπορικό κέντρο Citylink, βρίσκεται το Νομισματικό Μουσείο όπου μπορείτε να απολαύσετε τον καφέ σας σε έναν από τους πιο όμορφους κήπους του κέντρου της Αθήνας.
Στον λόφο του Φιλοπάππου, παρέα με τις ΜούσεςΈνα από τα ωραιότερα σημεία της Αθήνας, ό,τι πρέπει για βόλτα και εξερεύνηση. Ο πρώην Λόφος των Μουσών, με τις μυρωδιές της μεσογειακής βλάστησης, τα βουκολικά σύδεντρα και το μαγικό χέρι του διάσημου αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη στη χάραξη των μονοπατιών του, ανταμείβει με το παραπάνω όσους κάνουν μια βόλτα σε αυτή τη γωνιά της Αθήνας. Θα θαυμάσετε το βυζαντινό παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη κρυμμένο μέσα στα πεύκα.
Περίπατος στον κήπο των βασιλιάδων
Μια πράσινη όαση στο κέντρο της Αθήνας, ο Εθνικός Κήπος, αγκαλιάζει το κτήριο της Βουλής και επεκτείνεται μέχρι τους κήπους του Ζαππείου. Υπήρξε ο κήπος των Ανακτόρων του πρώτου βασιλικού ζεύγους της Ελλάδας και οριοθετήθηκε στα σημερινά του όρια των 155 στρεμμάτων το 1839. Η βλάστηση είναι πλούσια με πολλά εισαγόμενα είδη που έφεραν οι γεωπόνοι της τότε βασίλισσας Αμαλίας, αλλά και αρκετά ενδημικά φυτά.

Οριοθετημένοι από το Προεδρικό Μέγαρο, το Μέγαρο Μαξίμου, το Καλλιμάρμαρο και τους Στύλους του Ολυμπίου Διός οι κήποι του Ζαππείου είναι αγαπημένος χώρος αναψυχής στο κέντρο της πρωτεύουσας. Το εντυπωσιακό Μέγαρο ολοκληρώθηκε το 1878 από τον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν. Είναι ένα ημικυκλικό νεοκλασικό κτήριο με πρόπυλο κορινθιακού ρυθμού. Αξίζει να περπατήσετε ή να κάνετε τζόγκινκ στους καλοδιαμορφωμένους κήπους αλλά και να καθίσετε για καφέ ή φαγητό.

Η πιο όμορφη βόλτα στην ιστορία της Αθήνας
Ο περίπατος στη Διονυσίου Αεροπαγίτου και την Αποστόλου Παύλου είναι ίσως ο ωραιότερος περίπατος στο κέντρο της Αθήνας στην περιοχή κάτω από την Ακρόπολη. Τα καφέ, το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το μέγαρο Μακρυγιάννη και μια σειρά από τα πιο κομψά νεοκλασικά κτήρια της Αθήνας, που αντικρίζουν απέναντί τους την Ακρόπολη, σας υποδέχονται στο ξεκίνημα της βόλτας. Ακολουθεί το Ηρώδειο, το αρχαίο θέατρο που έχει φιλοξενήσει μνημειώδεις παραστάσεις και μετράει πάνω από μισό αιώνα ζωής στα διεθνή καλλιτεχνικά δρώμενα.

Εάν θέλετε, μπορείτε να κάνετε παράκαμψη, για να δείτε τον αρχαιολογικό χώρο της Πνύκας και να συνεχίσετε τη βόλτα στην Αποστόλου Παύλου, από όπου όλη η περιοχή του Θησείου απλώνεται μπροστά σας με τα δεκάδες καφέ, τα ουζερί και τα εστιατόρια πάνω στον φαρδύ πεζόδρομο. Ανακαλύψτε το λόφο των Νυμφών με το λαξευτό ναό του Πανός και κάντε τον «Αστροφυσικό περίπατο», για να δείτε τα κτήρια του Αστεροσκοπείου και το μουσείο του, απολαμβάνοντας τη θέα μέχρι τον Πειραιά και τη θάλασσα.
Ένα θέρετρο δυο βήματα από την πόλη 
Ώρα για πολυτελείς διακοπές. Λίγα λεπτά από το κέντρο της πόλης, το αστικό τοπίο δίνει τη θέση του σε έναν μοναδικό πολυτελή προορισμό που πρόθυμα θα φιλοξενήσει ξέγνοιαστες καλοκαιρινές στιγμές. Αθηναϊκή Ριβιέρα: Εδώ σας περιμένουν οργανωμένες παραλίες με εγκαταστάσεις για θαλάσσια σπορ, απομονωμένοι κόλποι με κρυστάλλινα νερά, γραφικοί όρμοι με βραχάκια και προβλήτες για βουτιές, παραλιακά μπαρ και μοδάτα καφέ, ταβερνάκια δίπλα στο κύμα και γκουρμέ εστιατόρια, δημοφιλή κλαμπ με πρωτοποριακή διακόσμηση και έντονο ρυθμό καλοκαιριού.
Στην άκρη της μοναδικής αυτής ακτογραμμής, θα συναντήσετε το Σούνιο και τον διάσημο ναό του του Ποσειδώνα, ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της περιοχής. Θάλασσα, φως και αττικός ουρανός σμίγουν σε αυτόν τον τόπο, για να δημιουργήσουν μαζί το ιδανικό σκηνικό διακοπών, που διαχρονικά κερδίζει τις εντυπώσεις μας.
Ο παράδεισος, τελικά, είναι μόλις λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αθήνα. Θέρετρα πολλών αστέρων με πολυτελή κέντρα ευεξίας, βίλες με ιδιωτικό λιμανάκι και πισίνα, υδρομασάζ, γυμναστήριο και χώρο μασάζ. Μίνι γκολφ, πολυτελείς μαρίνες, ιστιοπλοΐα, βόλτες με ποδήλατο, καταδύσεις, παρτίδες τένις, spa. Κοκτέιλ στο ηλιοβασίλεμα, γεύμα αυθεντικών μεσογειακών γεύσεων υπό το φως των κεριών. Θέα απίστευτη στο Σούνιο, στο Λαγονήσι, στο Καβούρι, στη θάλασσα της Βουλιαγμένης! Τα υπερπολυτελή resorts της Αθήνας σας προσκαλούν στο όνειρο... Έρχεστε;

_____________
http://www.discovergreece.com/el/mainland/attica/athens/athens-top-walks

Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου 2016

Γυναίκα έξω από το “σπίτι” της στα Κανάλια Μαγνησίας το 1946

Βαγγέλης Μητράκος· 


ΚΑΛΗΜΕΡΑ !!!

Φτώχεια ελεεινή, μα και νοικοκυροσύνη -η αξιοπρέπεια της Ελληνίδας μάνας. 
Γυναίκα έξω από το “σπίτι” της στα Κανάλια Μαγνησίας το 1946 
(φωτογραφία της ΒΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ)


Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2016

Φωτογραφίες από την Ελλάδα (1903-1920)

Από τον φιλέλληνα φωτογράφο Φρεντ Μπουασονά

Αθήνα, οδός Ερμού 1920

Το έργο του Φρεντ Μπουασονά, αν και γνωστό στην Ευρώπη των αρχών του 20ου αιώνα, αξίζει σήμερα μια δεύτερη ανάγνωση. Η πρόοδος σε τεχνικά θέματα, η ανακάλυψη του χρώματος, η ευχρηστία των μηχανών και οι ανέσεις του ταξιδιού, μπορεί σήμερα να καθιστούν το έργο του απαρχαιωμένο, αλλά η ιστορική ματιά αποκαλύπτει τον μοντερνισμό του σε σύγκριση με άλλους φωτογράφους που περιπλανήθηκαν στην Ελλάδα. Ο καλλιτέχνης, πέρα από το καταγραφικό ενδιαφέρον του για όλα όσα εξαφανίζονται, μας δίνει μια εικόνα της Ελλάδας που εκτείνεται πέρα από την εθνογραφική μαρτυρία. Η μεγάλη πίστη και ο θαυμασμός του για τη χώρα αυτή μεταδίδονται μέσα από το έργο του με μια τρυφερότητα και μια αγάπη που η δύναμη τους ακόμη και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, δίνει ψυχή σ' αυτά τα κομμάτια χαρτιού, τα οποία θα μπορούσαν να είχαν παραμείνει απλές φωτογραφίες...

Άνδρες στο δρόμο της Ανδρίτσαινας 1903


Μπουασονά Φρέντ – Frederic Boissonnas (1858-1946)

O Φιλέλληνας Ελβετός Fred Boissonnas είναι ο πρώτος ξένος φωτογράφος που περιηγήθηκε τόσο πολύ στον ελληνικό χώρο, από το 1903 και για περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα. Ταξίδεψε από την Πελοπόννησο ως την Κρήτη και τον Όλυμπο και από την Ιθάκη ως το Άγιο Όρος. Περιηγήθηκε, φωτογράφισε, έγραψε. Το έργο του, πρωτοποριακό αλλά και καθοριστικό για την εξέλιξη της ελληνικής φωτογραφίας κατά τον 20ό αιώνα. Μέσα από τις φωτογραφίες και τα λευκώματά του παρουσιάζει ένα πανόραμα της Ελλάδας του μεσοπολέμου, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την Ελλάδα την ίδια περίοδο.


Η οικογένεια των Boissonnas κατάγεται από τη νότια Γαλλία, από το Livron, ένα χωριό κοντά στη Μασσαλία. Όταν στη Γαλλία το κλίμα για τους προτεστάντες έγινε εχθρικό οι πρόγονοι του Fred – μαζί με πολλές άλλες οικογένειες- αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη Γενεύη. Η καταγωγή της οικογένειας έκανε τον Fred να πιστεύει πως ήταν απόγονος γενναίων Ελλήνων θαλασσοπόρων που είχαν εγκατασταθεί εκεί, κοντά στις εκβολές του Ροδανού.(Gad Borel, ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, BOISSONNAS, Ριζάρειο Ίδρυμα Αθήνα 2001 σ. 18.)



Ο Henri-Antoine Boissonnas, ο πατέρας του Fred, ιδρυτής της φωτογραφικής δυναστείας, άσκησε στην αρχή το επάγγελμα του χαράκτη στο ωρολογοποιείο του πατέρα του, η αδυναμία του , όμως, ήταν η φωτογραφία. Αυτή η αγάπη – που την κληρονόμησαν οι γιοι του- ήταν η αιτία που, αργότερα, άνοιξε στούντιο στη Γενεύη.
Ο Fred(eric) Boissonnas γεννήθηκε στις 18-6-1858. Ήταν το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά του Henri-Antoine και της Sophie, (Fred, Edmond-Victor, Caroline, Eva). (Τα στοιχεία για τη ζωή του F. Boissonnas λήφθηκαν κυρίως από το έργο του NICOLAS BOUVIER, BOISSONNAS UNE DYNASTIE DE PHOTOGRAPHES 1864-1983, PAYOT LAUSANNE 1983).

Πολύπλευρο ταλέντο, ο Fred κατάφερνε να συνδυάζει τα σπορ – ο αλπινισμός ήταν η μεγάλη του αγάπη- με τις σπουδές – παρακολουθούσε μαθήματα σχεδίου στη Σχολή Καλών Τεχνών- και τη μουσική- ήταν θαυμάσιος πιανίστας. Μια καρδιακή κρίση του πατέρα του τον υποχρέωσε, πριν τελειώσει το γυμνάσιο, να αναλάβει για μερικούς μήνες το εργαστήριο. Παρά την απειρία του κατάφερε να τα βγάλει πέρα. Μετά από αυτό, ο πατέρας του αποφάσισε να τον στείλει να βελτιώσει τις γνώσεις του, πρώτα στη Στουτγάρδη, στο στούντιο του Brandseph, και αργότερα στον Ούγγρο Kohler. Ο τελευταίος επηρέασε αποφασιστικά τον Fred. Ο Fred επέστρεψε από την Ουγγαρία το 1880. Γρήγορα, μεταμόρφωσε το ατελιέ του πατέρα του σε μαγικό σκηνικό, χρησιμοποιώντας έπιπλα, διακοσμητικές συνθέσεις και σκηνογραφικά υπόβαθρα με απόλυτα νεωτεριστικό πνεύμα και ιδιαίτερα ελκυστικό αποτέλεσμα. Οι φωτογραφίες του χαρακτηρίζονταν για τη ζωντάνια τους και χάρισαν στον Fred διεθνή αναγνώριση. Το ατελιέ του ήταν διαρκώς γεμάτο. Από το 1896 και μετά κέρδισε, πολλά βραβεία στη Γενεύη, το Παρίσι, τη Βέρνη, τη Βιέννη, το Σικάγο.

Τα επόμενα χρόνια πολλαπλασίασε τις μελέτες του γύρω από το φως. Μελέτησε τον καλπασμό ενός αλόγου, χωρίζοντάς τον σε πολύ μικρά διαστήματα, της τάξης του 1/100 του δευτερολέπτου (αντίστοιχα με τη σχετική μελέτη του Maybridge) (βλ. Άλκης Ξανθάκης, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ 1839-1975, ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ Αθήνα 1994-99 σ. 59-60.).
Ανέλαβε φωτορεπορτάζ, διαφημίσεις κλπ.

Στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού του 1900 κέρδισε το πρώτο βραβείο. Μετά και από αυτό το θρίαμβό του, ο Fred άρχισε να εγκαινιάζει ατελιέ στο Παρίσι, τη Λυών και τη Μασσαλία. Το 1902 – μαζί με τον Γερμανό Eggler- αγόρασε το ατελιέ του Ιταλού Passeta, στην πλατεία Niefski της Μόσχας. Ο Eggler κατάφερε γρήγορα να προσελκύσει όλη την καλή κοινωνία της πόλης στο κατάστημα τους. Κυρίες επί των τιμών, δούκες, δούκισσες, βοεβόδες, πρίγκιπες και πριγκίπισσες άρχισαν συρρέουν για ένα πορτρέτο.

Πριν φύγει για την Αμερική ο Edmond-Victor Boissonnas (O Edmond Boissonnas πέθανε στην Αμερική από τύφο. Μετά το θάνατο του αδελφού του, ο Fred εργάστηκε σκληρά μόνος του αυτή τη φορά, γύρω από τη οπτική και τη χημεία της φωτογραφίας.) είχε ετοιμάσει για τον αδερφό του μερικές μεγάλες φωτογραφικές πλάκες. Είχε καταφέρει να απομονώσει ένα φωτοευαίσθητο υλικό, την εωσίνη, και τη χρησιμοποίησε καθαρή, σε μεγάλες ποσότητες, με θεαματικά αποτελέσματα. ( O Edmond Boissonnas δεν ανακάλυψε την εωσίνη. Μερικοί φωτογράφοι τη χρησιμοποιούσαν, ήδη. Η επιτυχία του ήταν ότι τη χρησιμοποίησε σε καθαρή μορφή.)

Τον ίδιο καιρό ο Fred φωτογράφησε από μακριά το Mont-Blanc, με τηλεφακό που κατασκευάστηκε στην Αγγλία. Για πρώτη φορά στην ιστορία της φωτογραφίας ξεχώρισε το μπλέ (ουρανός) από το άσπρο (χιόνι). Η κορυφή από μόνη της κάλυψε μία πλάκα 15×16 εκ. Η φωτογραφία αυτή έκανε το γύρο του κόσμου.
.
Ο Fred Boissonnas στην Ελλάδα
Λίγα χρόνια αργότερα (1902) ο Fred πήρε ένα τηλεγράφημα από το Σκωτσέζο λόρδο Nappier, που του παράγγειλε: «Πηγαίνετε να κάνετε για μένα στον Παρνασσό αυτό που κάνατε στο Mont-Blanc». Μαζί με το τηλεγράφημα, ο Nappier έστειλε και 1000 λίρες, ποσό που μπορούσε να καλύψει τα έξοδα της αποστολής. Επικαλούμενος φόρτο εργασίας, αρνήθηκε. Επέστρεψε τα χρήματα και πρόσθεσε: «…αν σε ένα χρόνο έχετε την ίδια διάθεση…». Ένα χρόνο αργότερα (1903) βρήκε στο γραμματοκιβώτιο του νέο τηλεγράφημα με το ίδιο λακωνικό περιεχόμενο. Αυτή τη φορά αποδέχτηκε την πρόταση. Πήρε μαζί του το φίλο του Daniel Baud-Bovy,( Ο Daniel Baud-Bovy ήταν κατά 12 χρόνια νεότερος από το Fred. Γιος ζωγράφου, μεγάλωσε σε καλλιτεχνικό περιβάλλον. Είχαν συνεργαστεί με τον Fred στις εκδόσεις: «Οι ζωγράφοι της Γενεύης» και «Το ημερολόγιο της Γενεύης» και τους συνέδεε βαθιά φιλία και κοινή καλλιτεχνική αίσθηση.)πρύτανη της Σχολής Καλών Τεχνών, και - μαζί με τις συζύγους τους- αναχώρησε για την Ελλάδα.


Πρώτος σταθμός τους στην Ελλάδα η Κέρκυρα. Η παρέα θαμπώθηκε από τον πολιτισμό των Ιονίων. Εντυπωσιάστηκε πιο πολύ από τα πασχαλιάτικα έθιμα του νησιού. Έφτασαν τελικά στην Αθήνα και από εκεί στον Παρνασσό. Σχεδόν δυο μήνες πήρε η προσπάθεια του Fred να τραβήξει ένα πλάνο αυτού του τιμημένου βουνού, που να τον ικανοποιεί.
Τελικά, ο Fred κι ο Daniel εγκαταστάθηκαν στο Ζεμενό Κορινθίας απ’ όπου μπορούσαν να έχουν πανοραμική άποψη του Παρνασσού. Στο χωριό, που δεν είχε ξαναφανεί φωτογράφος, διοργανώθηκε γιορτή. Ο παπάς του χωριού τούς παραχώρησε το δωμάτιό του. Ο ίδιος αρκέστηκε στο στάβλο που έβαζε το γάιδαρό του.

Όταν ο καιρός δεν επέτρεπε τη φωτογράφηση του Παρνασσού, ο Fred φωτογράφιζε τους χωρικούς στις καθημερινές ασχολίες τους.
Από το πρώτο κιόλας ταξίδι του στην Ελλάδα, ο Fred σκέφτηκε να συνδέσει τη δουλειά του με την τουριστική προβολή της χώρας. (Βλ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΘΑΣ, ΤΟΠΙΑ και ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ του FRED.BOISSONNAS, μια έκδοση του περιοδικού «Συλλογές» Αθήνα χ.χ.)

Με διαδοχικά υπομνήματά του πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση τη χρηματοδότησή του για τη φωτογράφηση της Ελλάδας, αλλά και των περιοχών που επρόκειτο να ενσωματωθούν σ‘ αυτήν (Κρήτη, Μικρασιατικά παράλια, Ήπειρος, Μακεδονία).

Έθεσε τις υπηρεσίες του στην προβολή των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό με τη δύναμη της φωτογραφικής εικόνας. (Δυστυχώς η πρωτοποριακή αυτή πρόταση δεν έγινε δεκτή παρά αργότερα όπως θα δούμε παρακάτω για την περίπτωση της Ηπείρου και της Μακεδονίας). (Βλ. HENRI-PAUL BOISSONNAS Μικρά Ασία 1921,Ειρήνη Μπουντούρη, Η Μικρά Ασία του H.P. Boissonnas, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα.)

Τον Οκτώβριο του 1907 ο Fred, γυρίζοντας από την Αίγυπτο, βρέθηκε στην Ακρόπολη. Είχε πολλά να κάνει εκεί: χρειαζόταν πλάνα για το βιβλίο που ετοίμαζε με τον Daniel καθώς και για την καταγραφή των μνημείων της Αθήνας που του είχε ζητήσει ο εκδότης Eggimann από την Ευρώπη. Ο φωτισμός ήταν αξιοθαύμαστος, η θέα καταπληκτική, ο Παρθενώνας αποκλειστικότητά του: «…πραγματοποιώ ένα όνειρο, είμαι ολομόναχος… Είναι ωραίο να απολαμβάνω τέτοιο θαύμα…», έγραφε ο ίδιος . (Την ίδια εποχή τα μνημεία της Ελλάδας τα φωτογράφιζε και ο συμπατριώτης του Boissonnas αρχαιολόγος Waldemar Deonna, που αργότερα θα συνεργαστεί μαζί του (Δύο Ελβετοί αρχαιολόγοι φωτογραφίζουν την Ελλάδα Waldemar Deonna και Paul Collart 1904-1939, Αθήνα 2001).

Αργότερα, ανεβασμένος στην κορυφή μιας σκάλας 12 μ. που είχε παραγγείλει σε ένα ντόπιο ξυλουργό, φωτογράφισε την ζωφόρο του Παρθενώνα. Κάποιοι θεώρησαν βλασφημία αυτή τη φωτογράφηση. Τα γλυπτά, έλεγαν, είχαν φτιαχτεί για να τα βλέπει κανείς από το έδαφος. Όλοι όμως επαίνεσαν τις φωτογραφίες που τράβηξε στον Παρθενώνα μετά από μια δυνατή νεροποντή.

Το 1908 ο Fred ταξίδεψε και πάλι στην Ελλάδα. Αποβιβάστηκαν στην Αίγινα από όπου πέρασαν στην Επίδαυρο, στην Αττική και κατέληξαν στα Μετέωρα. Τον Αύγουστο του 1910 κυκλοφόρησε το λεύκωμα «En Grèce par monts et par vaux» (Στην Ελλάδα μέσα από τα βουνά και τα λαγκάδια), με τις υπογραφές των Fred και Daniel. Παρά το γεγονός ότι ήταν πανάκριβο, το λεύκωμα, σύντομα εξαντλήθηκε. Οι κριτικές ήταν διθυραμβικές.


Ο Daniel έγραψε: «εκεί όπου οι άλλοι δεν ψάχνουν παρά μόνο για ερείπια εμείς ανακαλύψαμε μια φύση και ένα λαό». Από παντού έφθαναν συγχαρητήρια γράμματα. Όλοι, από τον πιο ασήμαντο νεαρό Έλληνα φοιτητή ως τον Ελευθέριο Βενιζέλο, έγραφαν για να εκφράσουν το θαυμασμό τους.



Τον Οκτώβριο του 1911 ο Fred και ο Daniel ξανάρθαν στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά προορισμός τους ήταν τα νησιά του Αιγαίου. Περιόδευσαν στη Σκύρο, την Τήνο, τη Μύκονο, τη Δήλο, τη Νάξο, την Αμοργό, τη Σαντορίνη, τη Σίκινο, τη Σίφνο, την Πάρο και την Ίο και κατέληξαν στην Κρήτη. Ο Βενιζέλος τους άνοιξε όλες τις πόρτες.



Το 1912 ο Fred συνόδεψε στο σκάφος «Καληδονία» τον ελληνιστή Victor Berard (Διάσημος Γάλλος ελληνιστής, ο οποίος μετέφρασε την «Οδύσσεια» στα γαλλικά.) στο ταξίδι αναζήτησης της πορείας του ομηρικού ήρωα Οδυσσέα σ’ όλη τη Μεσόγειο. Η «Καληδονία», πέρασε και από την Πάργα. Οι τουρκικές αρχές δεν επέτρεψαν τη φωτογράφηση κι έτσι ο Fred αρκέστηκε να τη φωτογραφίσει από τη θάλασσα. Λίγο καιρό μετά, όταν ελευθερώθηκε η Πάργα, ο Fred πανηγύριζε που θα μπορούσε, επιτέλους, να τη φωτογραφίσει από κοντά.(βλ. ημερολόγιο F. Boissonnas). Καρπός αυτής της προσπάθειας υπήρξε το βιβλίο «Dans le sillage d’ Ulysse», που εκδόθηκε στο Παρίσι στα 1932, με κείμενα του Victor Berard και φωτογραφίες του Fred.



Τον Ιούνιο του 1913 επέστρεψε στην Ελλάδα με τον Daniel. Αυτή τη φορά ήρθαν «να περιηγηθούν στο Βορρά», με σκοπό τη δημιουργία ενός άλμπουμ. Η ελληνική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε, τελικά, στο αίτημα του Fred να χρηματοδοτήσει τη φωτογραφική αποτύπωση των περιοχών της Ηπείρου και της Μακεδονίας, που είχαν περιέλθει στο ελληνικό κράτος με τις νίκες στους βαλκανικούς πολέμους. (Το 1913-14 ο Fred έλαβε από τον τότε έλληνα πρέσβη στο Παρίσι και πρώην υπουργό των Εξωτερικών Άθω Ρωμάνο και το πενιχρό ποσό των 5.000 δρχ. που είχε εγκρίνει το 1907 ο Γεώργιος ο Α΄. βλ. Ειρήνη Μπουντούρη. Η οικογένεια Boissonnas και η «προβολή των ελληνικών θέσεων», Μικρά Ασία ο.π. σ. 35.)

Από αυτή την περιπλάνηση στην Ήπειρο προέκυψε το λεύκωμα «L’ Épire berceau des Grècs» ( Ήπειρος, το λίκνο της Ελλάδας), ενταγμένη στη σειρά «L’ image de la Grèce».

Με το λεύκωμα γινόταν φανερό πως , παρά τη μακραίωνη δουλεία της, η περιοχή είχε ακατάλυτους δεσμούς με την αρχαία Ελλάδα. Έντονη ήταν η παρουσία και του βυζαντινού παρελθόντος, συνυφασμένου με τη θρησκευτική συνείδηση των κατοίκων της περιοχής. Η παρουσία του ελληνικού στρατού στα πλάνα ήταν διακριτική.


Τέλος, η έξοχη ιδέα να επιλεγεί για το εξώφυλλο η φωτογραφία της Δωδώνης με τις ιερές βελανιδιές σφράγισε την έκδοση αυτή, που αποτέλεσε τον πιο αυθεντικό εκφραστή των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό! Μετά την Ήπειρο, ο Fred και ο Daniel ακολούθησαν τα βήματα του νικηφόρου ελληνικού στρατού και έφτασαν ως τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα φωτογραφίζοντας τις «νέες χώρες» που απελευθερώθηκαν.
Στις 2 Αυγούστου 1913, με οδηγό το Χρήστο Κάκκαλο, κατέκτησαν την ψηλότερη κορυφή του Ολύμπου το Μύτικα (2918μ.), που μέχρι τότε παρέμενε απάτητη. (Στον Όλυμπο ανέβηκαν άλλες δύο φορές: το 1919 και το 1927.)


Στις 23 Αυγούστου ο Fred και ο Daniel απέστειλαν μακροσκελή επιστολή στο Γενικό πρόξενο της Ελλάδας στη Γενεύη Πέτρο Καψαμπέλη, στην οποία πρότειναν την ίδρυση εκδοτικού καλλιτεχνικού οίκου για την εκτύπωση εικονογραφικών λευκωμάτων και «…εν γένει επιχείρησιν πάσης καλλιτεχνικής εργασίας, ήτις θα ηδύνατο να αναπαραστήση φωτογραφικώς και καταστήσει γνωστάς τας καλλονάς των ελληνικών χωρών ανά την υφήλιον…» ( Αποκαλυπτική για τις προθέσεις της ελληνικής πλευράς, αλλά και των προθέσεων του Fred είναι η επιστολή του Καψαμπέλη προς τον υπουργό των εξωτερικών: «…ότι η επιχείρησις αύτη καλώς οργανουμένη ηδύνατο να αποδώση ημίν ανεκτιμήτους υπηρεσίας από πολιτικής, οικονομικής και πάσης άλλης απόψεως, είνε αναμφισβήτητον. Οι αναλαμβάνοντες ταύτην δεν αποβλέπουσι κυρίως εις αυτήν ως εις κερδοσκοπικήν επιχείρησιν. Αναμφιβόλως δεν ρίπτονται εις αυτήν εξ απλής μόνον αισθηματολογίας αλλά κυρίως επιθυμούσι να συμπληρώσωσιν έργον, εις ό αφιερώθησαν ήδη από 15ετίας…». Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, (Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas ) Νο 553.)

Στις 14 Δεκεμβρίου 1918 υπογράφτηκε συμφωνία μεταξύ του Fred και του υπουργού των Εξωτερικών Νικολάου Πολίτη για τη διοργάνωση μιας έκθεσης στο Παρίσι με θέμα την Ελλάδα. Το οριστικό συμβόλαιο, που υπογράφτηκε στις 27 Μαρτίου 1919, προέβλεπε την έκδοση μιας σειράς λευκωμάτων (Smyrne, La Thrace, Constantinople και L’ Hellénisme d’ Asie Mineure). (Το συμβόλαιο αυτό φυλάσσεται στην Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών. (Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas ) Αριθ. Πρωτ. 2907.)

Οι εκδόσεις που θα ακολουθήσουν πιστοποιούν την ελληνική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και – ταυτόχρονα – προλειαίνουν το έδαφος και για τα επόμενα βήματα στην πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας».


Με την αμέριστη αρωγή του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος γνώριζε και θαύμαζε το έργο του Fred Boissonnas, ο «προπαγανδιστικός μηχανισμός της εικόνας» έφθασε στο απόγειο του μέσα από εκδόσεις και εκθέσεις.
Το Μάιο του 1919, λίγες μέρες μετά την απόβαση των ελληνικών στρατευμάτων, ο Fred στέλνει στη Σμύρνη τον πρωτότοκο γιο του Edmond να φωτογραφίσει την πόλη για την έκδοση του ομώνυμου λευκώματος. Ο ίδιος, μαζί με τον τρίτο του γιο τον Henri πήγε στη Θεσσαλονίκη και τις υπόλοιπες περιοχές της Μακεδονίας, να εξασφαλίσει υλικό για την έκδοση των άλλων λευκωμάτων. (…Συγκροτούν το ιδεολογικό και το εικονογραφικό έρεισμα της «προβολής των ελληνικών θέσεων» και το τεκμήριο της ελληνικότητας των περιοχών μέσω της φωτογραφίας και των επιλεγμένων κειμένων…γράφει εύστοχα η Ειρήνη Μπουντούρη ο.π. σ. 37.)

.
Μέσα στο 1919 κυκλοφόρησαν τα λευκώματα «Smyrne» και «Salonique, la ville des belles églises». Το 1920-21 εκδόθηκαν δύο τόμοι για την εκστρατεία στη Μακεδονία, «La campagne de Macédoine, 1916-17» και «La campagne de Macédoine, 1917-18». Οι εκδόσεις αυτές στάλθηκαν σε όλες τις ελληνικές πρεσβείες και σε κάθε σημαντικό πολιτικό πρόσωπο της εποχής.


Στις 5 Ιουνίου του 1921 κατέφθασε στη Σμύρνη ο Henri-Paul με σκοπό να καλύψει ως φωτορεπόρτερ την εκστρατεία του ελληνικού στρατού μαζί με τον έμπειρο συνταγματάρχη Fernand Feyler, που θα έγραφε τις ανταποκρίσεις από το μέτωπο. Ο Fred είχε καταφέρει να πείσει τη νέα ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει την πολιτική του Βενιζέλου ως προς το έργο που είχε αναλάβει, και την ομαλή ροή των συμφωνηθέντων ποσών. (Στο σημείο αυτό ο N. Bouvier γράφει λανθασμένα ότι: «…Τα σχέδια τους ακυρώθηκαν από τα γεγονότα: ο Βενιζέλος έχασε την εξουσία..» Όπως βλέπoυμε όμως το εμπορικό δαιμόνιο του Fred τα είχε καταφέρει για τελευταία φορά, αν και οι καθυστερήσεις των συμφωνηθέντων ποσών από την ελληνική κυβέρνηση ήταν αφόρητες. Στις επιστολές του πρεσβευτή της Ελλάδας στη Γενεύη προς το υπουργείο του περιγράφεται με μελανά χρώματα η κατάσταση: «…Ευρισκόμεθα δ’ εν δυσχερεστάτη θέσει, διότι ο κ. Boissonnas δεν παύει απευθυνόμενος προς τε το Προξενείον και ημάς, αιτούμενος την ταχίστην αποστολήν της ληξιπροθέσμου απαιτήσεώς του…» 24-12-1921 και «…ευαρεστούμενοι χορηγήση μοι σχετικάς οδηγίας, δυναμένας ίσως να λυτρώσωσι την Βασιλικήν Πρεσβείαν των απαύστων οχλήσεων του αναφερομένου καλλιτέχνου…» 19-6-1922, Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas) .

Η Μικρασιατική Καταστροφή σηματοδότησε την οικονομική κατάρρευση των εκδόσεων Boissonnas. Λίγο μετά το 1922 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου αγόρασε το ατελιέ Cherry-Rousseau. Στην πελατεία συγκαταλέγονταν εκλεκτά ονόματα της διανόησης και των τεχνών αλλά οι καλές εποχές είχαν περάσει ανεπιστρεπτί.


Ο ακούραστος Fred όμως, συνέχισε τα ταξίδια με τον ενθουσιασμό ενός εφήβου. Μαζί με τον μηχανικό Paul Trembley επισκέφτηκε την Αίγυπτο (1929) και τον επόμενο χρόνο το Φθινόπωρο φωτογράφισε το Άγιον Όρος. (FRED BOISSONNAS, ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΕΝ ΕΤΕΙ 1930, κείμενα BETRAND BOUVIÉR, ΑΜΜΟΣ, 1994.)

Ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε το βιβλίο «Le Tourisme en Grèce» με πλούσιο φωτογραφικό υλικό απ’ όλη τη δουλειά του στην Ελλάδα και δικά του κείμενα.



Τα οικονομικά του προβλήματα τον οδήγησαν στην πώληση, ανάμεσα στα άλλα, του ιστορικού ατελιέ της Γενεύης στο Quai de la Poste καθώς και του σπιτιού του. Από δω και στο εξής ο Fred ζούσε με τις οικογένειες των παιδιών του. Η Augusta, η γυναίκα του Fred, δεν άντεξε τον ανεξήγητο θάνατο της κόρης τους Lilette. Έπαθε σοβαρό νευρικό κλονισμό και πέθανε, το 1940. Ο Fred την ακολούθησε έξι χρόνια αργότερα. Τις τελευταίες μέρες της ζωής του τις πέρασε σε ένα μικρό δωμάτιο κοντά στη μικρή του κόρη Daniele.



Από τα γραπτά των δύο τελευταίων χρόνων της ζωής του, που περιγράφουν παράξενα γεγονότα, φαίνεται ότι ο Fred έφτασε στα όρια μεταξύ διαυγούς διάνοιας και τρέλας: πίστευε ότι βρισκόταν σε ένα πορφυρένιο παλάτι, άκουγε παράξενες μουσικές και τραγουδούσε αποσπάσματα από το Μαγεμένο Αυλό…