«Γράμματα από τη Γερμανία» - έπειτα από 50 χρόνια
«Λες και ήταν χτες», που λέει το γνωστό τραγουδάκι. Και όμως πάνε πενήντα χρόνια από τότε που ο Φώντας Λάδης, νεοσσός τότε δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» (όπως κι ελόγου μου), συν ποιητής με ποιήματα που είχαν ήδη δημοσιευθεί στο περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης» (αμφότερα –εφημερίδα και περιοδικό– με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) και στίχους που είχε μελοποιήσει ο Μάνος Λοΐζος, έγραψε τον Μάρτιο του 1966 τα «Γράμματα από τη Γερμανία», που μελοποίησε έναν μήνα αργότερα ο Μίκης Θεοδωράκης.
Πρωτοειπώθηκαν στην μπουάτ «Εσπερίδες» από τον Γιώργο Ζωγράφο, που τα τραγούδησε για δύο συνεχείς βραδιές (1 και 2 Σεπτεμβρίου 1966) στην Α' Εβδομάδα Ελληνικής Μουσικής, στο υπαίθριο θέατρο Λυκαβηττού, υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, με τεράστια επιτυχία. Αυτό που άρεσε στα «Γράμματα», εκτός από τη μουσική, ήταν ο οξύς πολιτικός τους λόγος, το χιούμορ και η -ενοχλητική για κάποιους- αθυροστομία.
Τον καιρό εκείνο των ανακτορικών κυβερνήσεων των λεγόμενων αποστατών, τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη ήταν απαγορευμένα από τους δύο (δεν υπήρχε και τίποτ’ άλλο) ραδιοφωνικούς σταθμούς (το κρατικό ΕΙΡ και τη στρατιωτική ΥΕΝΕΔ), η δε κυκλοφορία τους σε δίσκο έπρεπε να έχει την έγκριση της Επιτροπής Ελέγχου, που ελλόχευε στο υπουργείο Προεδρίας, ειδικής στις απαγορεύσεις και τη λογοκρισία.
Οπότε, ούτε λόγος να κυκλοφορήσουν τα «Γράμματα», που βγήκαν ελεύθερα μετά την πτώση της χούντας, τo 1976, σε δύο εκδοχές: από τη ΜΙΝΟS με Γιώργο Ζωγράφο, Αννα Βίσση και Γιάννη Θωμόπουλο και από τη LYRA με Αφροδίτη Μάνου, Αντώνη Καλογιάννη και Γιάννη Συρρή.
…«Χυδαία»
Και τώρα ιδού, 50 έτη μετά, έχουν ξανά την τιμητική τους σε σειρά συναυλιών, με τον -πάντα επίκαιρο- γενικό τίτλο «Τραγούδια για τη Μετανάστευση και την Προσφυγιά», η πρώτη από τις οποίες θα δοθεί μεθαύριο Δευτέρα 9 μ.μ., με ελεύθερη είσοδο, στο Θέατρο Αττικού Αλσους, με τους Βασίλη Κορακάκη, Αφροδίτη Μάνου, Γιώργο Μεράντζα, Σοφία Παπάζογλου και Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Θα συνοδευτούν από προβολές ταινιών και μνήμες γνωστών τραγουδιών και άλλων ντοκουμέντων.
Δεν έγινε… αναίμακτα η πρώτη παρουσίαση των «Γραμμάτων» στον Λυκαβηττό το 1966. Ενοχλητικοί οι στίχοι για τους κρατούντες και πιο πολύ για την εφημερίδα «Ακρόπολις», ναυαρχίδα της λεγόμενης «εθνικοφρόνου παρατάξεως», οι στίχοι:
Στο καφενείο “Ελληνικό” / μαζευόμαστε τα βράδια, / πέντε – πέντε στα τραπέζια / και διαβάζουμε “Αυγή”, / “Βήμα”, “Νέα”, “Αλλαγή”. / Οποιος θέλει “Ακρόπολη” / κι είναι κάτι λίγοι, / τζάμπα τις μοιράζουνε, / ο Κοσμάς τις μάζεψε, / να ’χει να τυλίγει.
(Oταν πάντως κυκλοφόρησε ο δίσκος, η «Ακρόπολη» είχε αντικατασταθεί από τη λέξη «χουντική»)
Εξαλλη η εν λόγω εφημερίδα με τίτλους όπως: «Εβδομάς χυδαίας μουσικής του αρχηγού των Λαμπράκηδων», «Αποδοκιμάζεται η χυδαία μουσική του Μίκη» (το αντίθετο, το θέατρο βούλιαξε από ενθουσιώδη πλήθη). Και ακόμα: «Υπάρχει θέμα διώξεως του Μίκη Θεοδωράκη» (δεν έγινε καμιά δίωξη).
Η εβδομάδα κύλησε με αμείωτη επιτυχία, καθώς ο συνθέτης θέλησε να τιμήσει το έργο και άλλων δημιουργών –οι περισσότεροι από τους οποίους παρίσταντο– του ρεμπέτικου, του λαϊκού, του έντεχνου: Βαμβακάρης, Παπαϊωάννου, Τσιτσάνης, Μητσάκης, Καλδάρας, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος, Λοΐζος, Λεοντής, Γλέζος.
Και ποιητές των οποίων είχαν μελοποιηθεί στίχοι: Σεφέρης, Ελύτης, Βάρναλης, Ρώτας, Ρίτσος, Γκάτσος, Λειβαδίτης, Χριστοδούλου, Μποστ, Καμπανέλλης, Περγιάλης, Θαλασσινός, Γιάννης Θεοδωράκης, Νεγρεπόντης, Λ. Παπαδόπουλος, Και με τραγουδιστές: Μπιθικώτσης, Μαρινέλλα, Φαραντούρη, Μητροπάνος, Πουλόπουλος, Ζωγράφος, Ροδά.
Και η Μελίνα
«Αυτή η Α' Εβδομάδα Ελληνικής Μουσικής μας δίνει φτερά. Νομίζω ότι ο λαός καθιέρωσε πια την εκδήλωση αυτή δια βοής», είπε στο τέλος της τελευταίας ημέρας ο Θεοδωράκης, και κατέγραψα στο σχετικό ρεπορτάζ της «Δημοκρατικής Αλλαγής». «Τώρα σκεφτόμαστε ήδη τη Β' Εβδομάδα».
Μεταξύ των θεατών ήταν και ο Ζυλ Ντασσέν με την πανέμορφη Μελίνα. «Πώς εδώ;» τη ρωτάω στο ίδιο ρεπορτάζ. «Φεύγω αύριο από την Ελλάδα, και για ανάμνηση την τελευταία μου βραδιά ήθελα να την περάσω εδώ, για να φύγω γεμάτη ακούγοντας “Ρωμιοσύνη”. Αυτό τα λέει όλα».
Την άλλη μέρα έφυγαν πραγματικά για τη Νέα Υόρκη, για το μιούζικαλ «Ιλια Ντάρλινγκ». Εκεί λίγους μήνες αργότερα τους βρήκε η δικτατορία, που ακύρωσε και τη Β’ Εβδομάδα Ελληνικής Μουσικής…
Στο πλαίσιο
Τι θα απογίνει η Βρετανία χωρίς Ευρωπαϊκή Ενωση και τι η Ευρωπαϊκή Ενωση χωρίς Βρετανία; Θέμα των αρμόδιων αναλυτών και της ίδιας της ζωής, διότι και οι αρμόδιες δημοσκοπήσεις έβγαζαν αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που προέκυψε.
Διάβασα ότι Σκοτία, Β. Ιρλανδία, Γιβραλτάρ, Λονδίνο -με τους νέους κυρίως ψηφοφόρους- ψήφισαν in, αλλά τελικά υπερίσχυσε το out, με κάποιους από τους ψηφοφόρους να έχουν μετανιώσει, ενώ και ο πρωθυπουργός, που είχε τη φαεινή ιδέα του δημοψηφίσματος, τώρα οδύρεται.
Εχω τη γνώμη, ως απλός καλλιτεχνικός συντάκτης, ότι οι ενήλικες κυρίως που ψήφισαν το out ζουν ακόμη στα χρόνια της Μεγάλης Βρετανίας (της Rule Britannia – Κυβέρνα Βρετανία!), με Αυστραλία, Καναδά, Ινδία, Κύπρο και άλλες αποικίες. Βάλτε και τον χλιδάτο θεσμό της βασιλείας, με τους καρποφόρους γόνους (άκου μεγαλειότατοι, πρίγκιπες και γαλαζοαίματοι στην Ευρώπη του 21ου αιώνα!), στο πιο άνετο, αποδοτικό και γκλαμουράτο επάγγελμα.
Ημείς οι Ελληνες δεν έχουμε, νομίζω, να θρηνήσουμε για την απώλεια ως εταίρου της Βρετανίας, η οποία μας έβλεπε πάντα ως υποτελείς.
Γνωστή η συμπεριφορά της στην Κατοχή, και στην Κύπρο, όπου, αφού πολέμησε λυσσαλέα την Ενωση και τους μαχητές της, άφησε, μολονότι εγγυήτρια δύναμη, την Τουρκία να μακελέψει και να καταλάβει το μισό νησί. Οπότε, πρόβλημά της τι θα πράξει από εδώ κι έπειτα (δεδομένου πάντως ότι πρόκειται για μια εύρωστη οικονομικά χώρα). Μ’ εμάς τι γίνεται…
ΚΑΙ… Γιατί όχι η ελληνική ως επίσημη ευρωπαϊκή γλώσσα τώρα που δοκιμάζεται η αγγλική; (Λέμε και καμιά κουταμάρα να κλείσει η στήλη.)
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Οταν η λογοκρισία… έσκιζε
Δημήτρης Κανελλόπουλος
